Trump, Izraeli dhe Arti i Dorëzimit

Unë po mendoj të shkruaj një libër për vitin e parë të politikës së jashtme të Presidentit Trump, dhe tashmë e di dhe emrin: “Arti i Dorëzimit”.

Në afro 30 vjet që mbuloj politikën e jashtme të Shteteve të Bashkuara, kurrë nuk kam parë një president që të heqë dorë nga kaq shumë për kaq pak, duke filluar me Kinën dhe Izraelin. Në Mbretërinë e Mesme dhe në Tokën e Izraelit, Krishtlindjet erdhën herët këtë vit. Kinezët dhe hebrenjtë po pëshpërisin fëmijëve të tyre: “Ka një Santa Claus, vërtet”.Dhe emri i tij është Donald Trump.

Kush mund t’i fajësojë ata? Le të fillojmë me Izraelin, çdo qeveri izraelite që nga themelimi i saj ka dëshiruar njohjen e Jeruzalemit nga Shtetet e Bashkuara si kryeqytetin e saj. Dhe çdo qeveri e Shteteve të Bashkuara është stepur për të bërë diçka të tillë, duke argumentuar se një njohje e tillë duhet të vijë vetëm pas një marrëveshjeje përfundimtare të paqes mes izraelitëve dhe palestinezëve – deri më tani.
Dje, Trump e flaku përtokë këtë – falas. Një marrëveshje të tillë! Pse duhet ta dorëzosh këtë gjë falas jo ta përdorësh si një mjet për të çuar përpara mundësinë e një marrëveshje izraelito-palestineze?

Trump mund t’i kishte thënë dy gjëra kryeministrit izraelit Benjamin Netanjahu. Së pari, ai mund të thoshte: “Bibi, ti vazhdon të më kërkosh të shpall Jeruzalemin si kryeqytetin e Izraelit. OK, unë do ta bëj këtë. Por unë dua një marrëveshje.
Ja çfarë dua nga ana juaj në këmbim: Ju do të deklaroni fundin e të gjithë ndërtimit të vendbanimeve izraelite në Bregun Perëndimor, jashtë bllokut ekzistues që të gjithë presin të jetë pjesë e Izraelit në çdo zgjidhje me dy shtete”.

Është i nevojshëm një shkëmbim i tillë. Kjo do të prodhonte një përparim të vërtetë për interesat e Shteteve të Bashkuara dhe për procesin e paqes. Si Dennis Ross, negociatori amerikan i paqes në Lindjen e Mesme dhe autori i “Dështuar për sukses: Marrëdhënia SHBA-Izrael nga Truman në Obama”, shpjegoi: “Kur ndalon së ndërtuari jashtë blloqeve aktual, ju ruani, në maksimum, mundësinë e një rezultati me dy shtete dhe, së paku, aftësinë e izraelitëve për t’u ndarë nga palestinezët. Vazhdoni ndërtoni në zonat e populluara dendur nga palestinezë dhe ndarja bëhet e pamundur”.

Trump gjithashtu mund të kishte thënë, siç sugjeroi ish-ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Izrael, Martin Indyk, se ai do të vendoste “të fillonte procesin e lëvizjes së ambasadës në Jerusalemin perëndimor, por në të njëjtën kohë po deklaronte gatishmërinë e tij për të bërë paralajmërim paralel se ai do të krijonte një ambasadë në shtetin e Palestinës në Jerusalemin Lindor”- si pjesë e ndonjë marrëveshjeje të statusit përfundimtar. Kjo së paku do të na kishte shpëtuar nga paraqitja sikur bënim një gjest të njëanshëm që vetëm do të komplikonte paqebërjen dhe do ta mbante hapur derën ndaj palestinezëve.

Në secilin rast, Trump mund të i mburrur pastaj izraelitëve dhe palestinezëve se ai i dha secilit prej tyre diçka që Barack Obama kurrë nuk bëri – diçka që avanconte procesin e paqes dhe besueshmërinë e Shteteve të Bashkuara dhe nuk i zuri në vështirësi aleatët tanë arabë. Por Trump është një përçap. Dhe ai është një përçap, sepse ai është injorant dhe mendon se bota filloi ditën kur u zgjodh, dhe kështu ai vihet në lojë lehtë.

Vetëm pyesni kinezët. Në thelb, ditën e tij të parë në detyrë, Trump shkatërroi marrëveshjen e tregtisë së lirë të Partneritetit Trans-Paqësor (TPP) prej 12 vendeve – pa e lexuar atë ose pa i kërkuar Kinës ndonjë koncesion tregtar në këmbim.
Trump thjesht hodhi jashtë dritares mjetin e vetëm dhe më të vlefshëm që Amerika kishte për të formuar të ardhmen gjeoekonomike të rajonit në mënyrën tonë dhe për të ushtruar presion ndaj Kinës për të hapur tregjet e saj në mallra nga Shtetet e Bashkuara.

Trump tani është duke u përpjekur të negociojë hapje tregtëtare vetëm me Kinën – në mënyrë bilaterale – dhe duke konkretisht fare pak përfitime. Në vend të kësaj ai  mund të kishte qenë duke negociuar me Kinën si kreun e një blloku tregtar prej 12 vendesh, i cili bazohej në vlerat dhe interesat e Shteteve të Bashkuara dhe që kontrollonte 40% të ekonomisë globale. Mendoni për levat që kemi humbur.

Në një opinion nga Hong Kongu qershorin e kaluar, një zyrtar i lartë i Hong Kongut më tha: “Kur Trump u tëhoq nga TPP, besimi i të gjithë aleatëve në SHBA u shembën”. Pasi Amerika ndali TPP-ën, “gjithkush tani po kërkon Kinën”, shtoi Jonathan Koon-shum Choi, kryetar i Dhomës së Përgjithshme të Tregtisë kineze, në Hong Kong. “Por Kina është shumë e zgjuar – vetëm duke mbajtur gojën mbyllur”.

Vetëm për t’ju kujtuar: TPP ishte një marrëveshje e tregtisë së lirë që ekipi i Obamës ka krijuar me Australinë, Brunei, Kanadanë, Kilinë, Japoninë, Malajzinë, Meksikë, Zelandë të Re, Peru, Singapor dhe Vietnam. Nuk ishte vetëm marrëveshja më e madhe e tregtisë së lirë në histori, por ajo ishte dhe më e mira ndonjëherë për punëtorët e Shteteve të Bashkuara, duke mbyllur vrima të hapura që Nafta kishte lënë hapur.
Rreth 80% e mallrave nga 11 partnerët tanë të TPP-së po hynin në Shtetet e Bashkuara pa doganë, ndërsa mallrat dhe shërbimet tona ende ishin duke u përballur me mijëra tarifa në vendet e tyre – të cilat u eliminuan nga TPP.

Siç e kam konstatuar edhe qershorin e kaluar, njerëzit e tjerë që kemi zhgënjyer duke i hequr TPP-në, shpjegon James McGregor, autor i “One Billion Customers: Lessons From Front Lines of Doing Business in China”, ishin reformatorët ekonomikë të Kinës: Ata shpresonin që funksionimi i TPP-së “do të detyronte Kinën të reformonte praktikat e saj tregtare më shumë përgjatë vijave amerikane dhe të hapte tregjet e saj. … Kemi zhgënjyer reformatorët në Kinë”.

Trump është lehtësisht i influencueshëm ndaj këtyre dorëzimeve, jo vetëm sepse ai është injorant, por sepse nuk e sheh veten si president të Shteteve të Bashkuara. Ai e sheh veten si president të bazës së tij. Dhe për shkak se kjo është mbështetja e vetme që i ka mbetur, ai ndjen nevojën për të ushqyer bazën e tij duke përmbushur premtimet e papërpunuara dhe të këqija që ai hodhi gjatë fushatës.

Sot, përsëri, ai vendosi një tjetër prej atyre premtimeve përpara interesit kombëtar të Shteteve të Bashkuara.

/The New York Times – Lexo.al