Andrew Russell: Aftësitë për të ardhmen e Kosovës

15 korriku shënon Ditën Botërore të Aftësive të të Rinjve, ditë kjo kur bota e njeh vlerën e të ndihmuarit te të rinjtë që t’i zhvillojnë aftësitë e nevojshme për të kontribuuar për një ardhme më të mirë për të gjithë. Përderisa të rinjtë aktualisht kanë mundësi më të mira se kurrë më parë për arsim dhe zhvillim të aftësive, rreth 75 milionë adoleshentë në tërë botën janë jashtë shkollës, janë të privuar nga arsimi cilësor dhe nuk janë në gjendje të fitojnë aftësi për të cilat kanë nevojë për një jetë të begatë.Me popullatën më të re në Evropë, këto sfida janë të zakonshme në Kosovë. Me një normë të përgjithshme të papunësisë prej 35% dhe shkallë të papunësisë së të rinjve në nivel marramendës prej 61%, të rinjtë kosovarë nuk e kanë të lehtë. Me fjalë të tjera, afërsisht 2 nga 3 të rinj kosovarë në tregun e punës nuk kanë një punë. Çfarë është më keq, rritja e tanishme ekonomike është në gjendje për të prodhuar punë për vetëm rreth 29% të 11,500 personave që hyjnë në tregun e punës çdo vit. Prandaj s’do mend që papunësia vazhdon të jetë një nga sfidat më të vështira me të cilën përballen njerëzit në Kosovë.

Përderisa problemi mund të shihet si mungesë e mundësive për punë, kjo fsheh një problem më të thellë: një mospërputhje mes aftësive për të cilat ka nevojë Kosova dhe aftësive të ofruara. Nga njëra anë, sektori i arsimit (duke përfshirë institucionet profesionale) nuk është duke i përgatitur të rinjtë që hyjnë në tregun e punës për llojet e punëve që janë duke u kërkuar gjithnjë e më shumë nga punëdhënësit në sektorin privat dhe publik. Nga ana tjetër, punëdhënësit e kanë të vështirë të gjejnë kandidatë të mirëkualifikuar për vendet e lira të punës që i kanë në dispozicion. Kjo mospërputhje e aftësive pengon si individët, ashtu edhe punëdhënësit për të arritur potencialin e tyre të plotë.

Ban Ki-moon, sekretari i përgjithshëm i OKB-së, përmblodhi këtë bukur kur tha: “Me aftësi të duhura, këta të rinj janë pikërisht forca për të cilën kemi nevojë për të drejtuar gjithë progresin e agjendës globale dhe për të ndërtuar shoqëri më përfshirëse dhe më të gjalla. Zhvillimi i aftësive redukton varfërinë dhe më mirë i pajis të rinjtë të gjejnë punë të mirë. Kjo nis një proces të fuqizimit dhe vetërespektit që sjell përfitime për të gjithë. Dhe kjo forcon kapacitetet e të rinjve për të ndihmuar në adresimin e shumë sfidave me të cilat përballet shoqëria, na lëviz më pranë për t’i dhënë fund varfërisë, urisë, padrejtësisë dhe degradimit të mjedisit”.

Ne e dimë nga vitet e përvojës që një punë ofron më shumë se vetëm të ardhura. Kjo përkthehet në mundësi për qasje më të mirë në kujdesin shëndetësor dhe arsim, të ushqyerit e përmirësuar, strehim më adekuat dhe më shumë. Në rastin e Kosovës, rritja e punësimit mund të ndihmojë në zvogëlimin e tundimit për të emigruar, qoftë me mjete legale apo ilegale. Kosova ka nevojë për të gjithë të rinjtë e saj dhe puna e denjë është çelësi për t’i bindur ata të qëndrojnë dhe të ndërtojnë një të ardhme më të begatë këtu, jo jashtë vendit.

Në UNDP çdo ditë jemi dëshmitarë të potencialit të madh të të rinjve në Kosovë. Ne punojmë me partnerë nga sektori publik dhe privat, si dhe me komunitetin ndërkombëtar për t’i rritur investimet për aftësimin dhe zgjuarsinë e të rinjve. Projektet tona punojnë me të rinjtë për të zhvilluar aftësi, për të gjetur mundësi punësimi dhe për të lehtësuar kalimin nga arsimi në punësim. Ne gjithashtu bashkëpunojmë me institucionet e Kosovës për të tejkaluar mospërputhjen e aftësive dhe për të ofruar shërbime moderne, efikase, dhe të mirëpërshtatura të këshillimit për punësim për punëkërkuesit.

Që nga viti 2005, UNDP-ja dhe partnerët e saj kanë ndihmuar më shumë se 12,000 kosovarë që të gjejnë punë dhe të fitojnë aftësi të reja nëpërmjet programeve të tregut aktiv të punës, të tilla si trajnimi në vendin e punës dhe subvencionimi i përkohshëm i pagave. Vitin e kaluar, së bashku me Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale dhe Qeverinë e Finlandës, ne zbatuam për herë të parë Programin e ri të Vetëpunësimit që ndihmon të rinjtë për t’i nisur vetë bizneset e tyre në sektorë të ndryshëm, si përpunimi i drurit, përgatitja e ëmbëlsirave, dizajnimi i rrobave, zhvillimi i aplikacioneve të telefonave të mençur për personat me shikim të dëmtuar, ose përpunim i metalit. Këtë vit kemi zgjeruar programin, që ka rezultuar me një numër të përgjithshëm prej 82 bizneseve të reja. Ne gjithashtu promovojmë aktiviteteve bujqësore në mesin e të rinjve, duke siguruar aftësi të reja dhe grante për t’i përmirësuar fermat, pasi ne e dimë se bujqësia mund të jetë një mjet i mirë i të ardhurave për kosovarët, të cilët janë të gatshëm të punojnë tokën.

Dua ta mbyll duke theksuar se Kosova nuk është e vetme në luftën e saj për vende  të denja pune. Në të vërtetë, shumë kosovarë të rinj kanë marrë pjesë drejtpërsëdrejti në përcaktimin e agjendës së re globale për zhvillim: Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm (mësoni më shumë këtu: www.globalgoals.org). Objektivi i Zhvillimit të Qëndrueshëm #8 (Punë e Denjë dhe Rritja Ekonomike) nuk mund të jetë më e rëndësishme për pothuajse një të tretën e 15 deri 24-vjeçarëve të Kosovës të cilët nuk janë në shkollë, trajnim ose të punësuar. Në Ditën Botërore të Aftësive të të Rinjve të këtij viti, i bëjmë thirrje çdo të reje dhe të riu kosovar që të mos heqin dorë, që të vazhdojnë të kërkojnë çdo mundësi për t’i përmirësuar aftësitë dhe për të marrë një rol më proaktiv në ndërtimin e një të ardhme të begatë dhe të qëndrueshme ekonomike për të gjithë kosovarët, duke filluar nga vetja e tyre.

Autori është përfaqësues i përhershëm i UNDP-së.