Astrit Lulushi: Nanoteknologji?!

Cili është zbulimi më i çuditshëm arkeologjik i teknologjisë antike?
Pajisja Antikythera përmendet. Por ç’të thuhet për Kupën e Lycurgut, në Romë, e vlerësuar nga ekspertët si e viteve 290–325?
Kupa duket jeshile kur vendoset një qiri i ndezur nga përpara, por e kuqe kur qiriu ndizet nga pas. Askush nuk e dinte se si u krijua ky efekt derisa fragmente të shkëputura u analizuan në vitin 1990, duke përdorur një mikroskop elektronik. Studiuesit zbuluan se xhami ishte i ngopur me grimca argjendi dhe ari. Grimcat metalike kishin një diametër rreth 50-70 nanometra, më e vogël se gjatësia e valës së dritës së dukshme, por përmes koloideve me grimca të tjera ishin në gjendje të thithnin gjatësi vale të ndryshme.
Efekti i përzierjes jo vetëm që krijoi një efekt me dy ngjyra, por gjithashtu u ndez duke treguar ngjyra të ndryshme në varësi të lëngut me të cilin ishte mbushur.
Të paktën kjo është teoria, sepse testimi në një artefakt të paçmuar është jashtë çdo diskutimi.
Në vend të testit, një përzierje e ngjashme u krijua në një eksperiment.
Shkencëtarët shtypën miliarda vrima të vogla në një pjatë plastike me madhësinë e një pulle postare dhe i spërkatën ato me nano-grimca ari ose argjendi, duke krijuar në thelb një trup me miliarda gota ultra-miniaturë Lycurgus. Kur uji, vaji ose solucionet e sheqerit dhe kripës derdheshin atje, ato shfaqnin një sërë ngjyrash që dalloheshin lehtësisht – për shembull, jeshile e lehtë për ujin dhe e kuqe për vaj. Prototipi ishte 100 herë më i ndjeshëm ndaj niveleve të ndryshuara të kripës në tretësirë ​​sesa sensorët aktualë që përdorin teknika të ngjashme.
Kupa Lycurgus – Xhami i lashtë romak që ndryshon me magji ngjyrat, mos ishte bërë për të zbuluar helm në pije në filxhan? Apo ishte thjesht një vegël zbavitëse? Si arritën krijuesit e panjohur për të bërë vepra të tilla mahnitëse arti? Kjo është një pyetje që ndoshta do të mbetet pa përgjigje. Teknologjia Nano ose “Fuqia e grimcave” u zbulua vetëm në shekullin XX. Në Sistemin Ndërkombëtar të Njësive, parashtesa “nano” do të thotë “një e miliarda e një metri”.