Albert Z. ZHOLI

Para disa ditësh, disa shqiptarë të organizuar nga aktivistet e shquara të emigracionit Nënlokja,  Vitore Stefa Leka dhe e madhja Alida Hisku bën homazhe tek memoriali i shqiptarëve që janë djegur tek kampi nazist i Dachau-t. 

Kampi i përqendrimit të Dachau (gjermanisht: Konzentrationslager Dachau ose KZ Dachau) ishte kampi i pare i përqendrimi nazist. Kampi u hap në Gjermani, e vendosur mbi baza të një braktisur fabrikë municioni afër qytetit mesjetar të Dachau, rreth 16 km në veriperëndim të Munihut në shtetit të Bavarisë që ndodhet në Gjermani jugore. Hap mars 1933, ajo ishte parë të rregullt kampin e përqendrimit të vendosura nga koalicioni Qeveria e Kombëtare e Partisë Socialiste (Partia naziste) dhe Partia Popullore gjerman Nacionaliste (të shpërndahet më 6 korrik 1933). Heinrich Himler, Shefi i Policisë së Mynihut, zyrtarisht kampin e përshkroi si “përqendrimi i parë kamp për të burgosurit politikë”.Dachau shërbeu si një model për prototip dhe nazist të tjera kampet e përqendrimit që pasoi. Janë evidentuar 110 shqiptarë ndër të cilët dy klerikë qe kane humbur jeten ne kete kamp. Organizimin e saj themelore, layout kamp si dhe planin për ndërtesa janë zhvilluar nga Kommandant Theodor Eicke dhe ishin aplikuar në të gjitha kampet e më vonë. Ai kishte një kamp të veçanta të sigurta pranë qendrës komanduese, i cili përbëhej nga lagjet e jetesës, administratën, dhe ushtria kampe. Eicke vetë u bë kryeinspektori për të gjithë kampet e përqëndrimit, përgjegjës për formim të tjerët sipas modelit të tij.  Në total, mbi 200.000 të burgosur nga më shumë se 30 vendet ishin të vendosur në Dachau nga të cilët dy të tretat janë burgosurit politikë dhe pothuajse një e treta kanë qenë jehudi.[5] 25.613 të burgosurve besohet të kenë vdekur në kamp dhe pothuajse 10.000 tjetër në subcamps tij,[6] kryesisht nga sëmundje, kequshqyerja dhe vetëvrasje. Në fillim të 1945, atje ishte një epidemi tifo në kampin e ndjekur nga një evakuimit, në të cilën një numër të madh të dobët burgosurve vdiq. Së bashku me shumë më i madh Aushvicit, Dachau ka ardhur të simbolizoj kampet naziste të përqendrimit shumë njerëz. Konzentrationslager (KZ) Dachau mban një vend të rëndësishëm në kujtesën publike sepse ishte kampi i dytë të çliruar nga forcat britanike apo amerikane. Prandaj, ishte një nga vendet e para ku bota perëndimore u ekspozua ndaj realitetit të brutalitetit nazist.