KRISTO KIRKA, BASHKETHEMUESI I VATRES, U SOS NE BURGUN E BURRELIT…
Gjyqi dhe vdekja në Burgun e Burrelit e bashkëthemeluesit të “VATRËS” KRISTO KIRKA/
Ne Foto:Kristo Kirka, konsull ne Nju Jork/
Botohet me rastin e 62 vjetorit të vdekjes në Burgun e Burrelit(28 Prill 1955) të Kristo Kirkës, bashkëthemeluesit të Vatrës,Menaxherit të Diellit, kryetarit të Besa-Besën,ish nënprefektit të Himarës, Bilishtit dhe kryetarit të Bashkise së Korcës, Kristo KIRKA-Nder i Kombit, i cili ndërroi jetë me 28 prill 1955 në burgun e Burrelit.
Ne Foto: Kristo Kirka me ambasadorin Amerikan, Grant, Hocisht 1939/
NGA URAN BUTKA /
Kristo Kirkën e gjykoi dhe e dënoi gjykata ushtarake e Tiranës, më 17.12.1946, me trup gjykues: kryetar Gjon Banushi, major, ish- partisan dhe prokuror ushtarak, kapiten Petrit Hakani, i njohur për egërsinë dhe dënimet ekstreme politike të qytetarëve në të gjithë Shqipërinë.
1920, ne Kuvendin e Vatres. Kristo Kirka nne majte te Peshkop Nolit/
Kristo Kirka u përfshi në një gjyq politik bashkë me të pandehur që s’i kishte parë e njohur kurrë: Fatbardh Kupin, i biri i Abaz Kupit, Dule Kuke, bujk, Nuredin Koxhej, bujk, Ded Gjon Marku, i biri i Gjon Markagjonit, Skënder Dine, i biri i Fiqri Dines, Nikolla Mole, komisioner, Loro Kubini, ish-oficer, Nako Labi, tregtar, Teki Mezini, ish-partizan, Abdulla Ceka, bujk, Rexhep Ceka, bujk.
Organi i akuzës kishte hartuar një akuzë në terma të përgjithshme për të 12 të pandehurit, të cilët nuk i lidhte asnjë veprimtari apo kontakt me njëri-tjetrin. Ndërsa akuza e veçantë për Kristo Kirkën, si “ armik i popullit dhe sabotator i pushtetit”, përpiluar nga prokurori ushtarak, Petrit Hakani, ngrihej mbi tre “faje tërënda” të Kristo Kirkës, që gjykata i mori si të mirëqena: “I pandehuri Kristaq Kirka, gjatë kohës së okupacionit fashist ka qenë si nënprefekt në Bilisht dhe ka raportuar nëpunësa me rastin e largimit të tyre nga okupacioni fashist. Ka shtypur popullin tue e akuzue përpara autoriteteve fashiste, me rastin e luftës italo-greke.
Ne Foto: Me delegacionin e Kolonise shqiptare te Rumanise ne Durres duke uruar Princ Wiedin.Nga e manta, ne membre, i dyti/
Me qenë se i pandehuri më vonë është emëruar kryetar i bashkisë Korçë, tue mbajtë nji qëndrim antipopullor dhe antikombëtar dhe në interes të fashizmit, veprimtaria e të cilit provohet me nji varg shkresash që ndodhen në dosjen e tij përkatëse…
Mbas kapitullimit të Italisë dhe me okupimin e Shqipërisë prej nazizmit, i pandehuri merr pjesë në organizatën tradhtare të Ballit Kombëtar, duke u bërë anëtar i komitetit qarkor dhe më vonë emërohet zv.prefekt i Korçës. I pandehuri, me anë demagogjie, ka gabuar njerëz duke i futur në radhët e kësaj organizate…
Mbas çlirimit të Shqipërisë, me rastin e zgjedhjeve të 2 dhjetorit 1945, i pandehuri, duke qenë në lidhje me Kol Rodhet etj. dhe të gjithë së bashku në lidhje me reaksionin e jashtëm, janë munduar për të sabotuar zgjedhjet, për të përmbysur pushtetin popullor me ndërhyrjen e jashtme”.[1]
Gjykata ushtarake e dënoi Kristo Kirkën, më 17.12.1946, me 20 vjet burgim. Nuk kishte rëndësi për gjykatën nëse ishin apo jo të vërteta akuzat, nëse u vërtetuan gjatë procesit të hetimit e të gjykimit, nëse pranoheshin apo jo nga të pandehurit. Rëndësi kishte që ata të dënoheshin si armiq dhe, në emër të popullit, të mbushnin burgjet e kampet e përqëndrimit të punës së pranguar si edhe t’u sekuestroheshin pasuritë.
Natyrisht, Kristo Kirka i kundërshtoi dhe i rrëzoi akuzat e pathemelta në ngarkim të tij dhe pranoi me sinqeritetin që e karakterizonte, veprime apo lidhje shoqërore reale, edhe pse mund ta dëmtonin.
Në gjyqin e inskenuar dhe të zhvilluar vetëm në një seancë të shkurtër formale, Kristo Kirka mbajti qëndrim dinjitoz. Në fjalën e fundit, sinqerisht sepse thoshte të vërtetën, por edhe njerëzisht, sepse i dhimbsej jeta, tha : “Në jetën time nuk kam bërë ndonjë send për kundra popullit. Kërkoj nga trupi gjykues mëshirë dhe të vendosë me një ndërgjegje të pastër”.
Familjet Kirka dhe Harizi ishin të shqetësuara për fatin e Kristos. Por edhe miqtë e bashkëluftëtarët e tij, brenda e jashtë Shqipërisë.
Djali i Petro Harizit, Dhimitri, emigrant në SHBA, i shkroi Fan S.Nolit nga Worcester-i, për të ndërmjetësuar pranë qeverisë shqiptare, që ta shpëtonte mikun e tij të ngushtë. Natyrisht, nuk mund t’i shkruanin pjesëtarët e familjes Kirka nga Shqipëria, sepse letrat e tyre censuroheshin nga regjimi dhe nuk shkonin në destinacion.
Fan S.Noli u interesua menjëherë pranë qeverisë shqiptare dhe i ktheu këtë përgjigje me telegram Dh.Harizit: Boston, Mass, Tetor 3, 1946
I dashur Tako:
Sipas letrës suaj, shkrova menjëherë atje ku duhet për çështjen e Zotit Kirka. Kam shpresë që lutja ime t’i hynjë në punë dhe t’ia lehtësonjë gjendjen.
Me bekim prej zemre, mbetem
Uronjësi juaj me Krishtin
Peshkop F.S. Noli
Të bën përshtypje përdorimi nga Noli i emrit të shkurtuar Tako, siç i thërrisnin Dhimitrit në familje, gjë që tregon për marrëdhëniet intime të tij me familjet Kirka dhe Harizi…
Por as letra e Nolit, nuk ndryshoi gjë në atë sistem të paarsyeshëm e të pandjeshëm. Kristoja u kthye nga një njeri në një numër në burgun e Tiranës, mandej në atë të Burrelit.Një muaj pas arrestimit të tij, i vunë hekurat edhe të birit.
***
VDEKJA E KRISTO KIRKËS
Katerina, vajza e dytë e Kristos, e përjetoi e para vdekjen e babait.
“Ishte fundi i muajit prill 1955. Babai kishte tashmë dhjetë vjet në burg. Mamaja kishte disa javë që na thoshte se qeveria do të bënte me siguri një falje të përgjithshme dhe do ta lironin babanë. Bile, kishte parë edhe një ëndërr dhe i ishte mbushur mendja se lirimi i babait ishte punë ditësh. Në mëngjezin e 27 prillit, u ngrita herët, sepse e kisha unë radhën për të shkuar në Burrel. “Ushqimet mos i merr prapa, me qenë se ai do të lirohet, po jepjau të burgosurve të tjerë”- më porositi nëna. U nisa bashkë me nënën e Gjergj Kokoshit. Arritëm me shumë peripeci e mundime në Burrel, por ishim mësuar. E kush i tregon ato! Menjëherë shkuam te burgu. Te porta e hekurt takuam zonjën Ikbale Prodani dhe zotin Xhelal Koprencka, që kishin ardhur të takonin Sami Koprenckën, mikun e babait. Samiu vuante në burg, ndërkohë që edhe të birin, Xhelalin më vonë e burgosën dhe pasi e ridënuan pesë herë, e pushkatuan. Donin t’i zhduknin gjithë brezat e nacionalistëve, siç ndodhi edhe me familjen tonë…U futëm tek oborri i jashtëm. Tek një vendroje, vizitorët thoshin emrin e të burgosurit dhe dorëzonin ushqimet. Kur erdhi radha ime, gardiani më tha se nuk mund t’i mbante ushqimet, sepse im atë ishte shumë i sëmurë dhe ushqimet nuk i bënin fajde. Unë këmbëngula që t’i pranonte ushqimet se babai do të bëhej mirë, por gardiani nuk ma zgjati. Iu luta që të më linte ta takoja, po ai nuk më dëgjonte më dhe merrej me të tjerët. I lashë ushqimet atje dhe u ktheva e dëshpëruar sa më s’ka. Rastësisht pashë drejtorin e burgut, i veshur ushtarak dhe me çizme të gjata e të llustruara. U binte çizmeve me një kamxhik të zi dhe bënte shëtitje nëpër oborr. Emri nuk më kujtohet, por sjellja e tij dhe torturat çnjerëzore kundrejt të burgosurve, e kishin bërë të famshëm. Megjithatë, mora guximin dhe iu afrova. “Shoku drejtor, jam e bija e Kristo Kirkës, i thashë. Gardiani më thotë se është shumë i sëmurë dhe nuk mund ta takoj. Të lutem, më lejo ta shoh e t’i them dy fjalë të fundit, se ndoshta nuk e shoh më!” .