Shaban Murati: Greqisë po i çahet thesi i minoriteteve

Të vërtetat historike, sado që disa qeveri apo një shtet të mundohen t’i mbyllë e t’i varrosë për dekada e shekuj, vjen një ditë dhe ato shpërthejnë kur nuk e pret, sepse historia i ka pjekur kushtet për të dalë në dritë. Ndaj shkaktoi një tërmet politik, publik dhe historik reportazhi profesional i prestigjiozes britanike BBC, i transmetuar në datën 24 shkurt 2019, me titullin: “Minoriteti i padukshëm i Greqisë-maqedonasit sllavë”.

BBC, të cilën e dëgjon dhe e beson e gjithë bota, shprehet: “Duke ratifikuar një marrëveshje me Republikën e Maqedonisësë Veriut të sapoemërtuar, Greqia në mënyrë të nënkuptuar njohu ekzistencën e gjuhës dhe të etnicitetit maqedonas. Ajo ka përgënjeshtruar ekzistencën e minoritetit të saj maqedonas për dekada. A do të ndryshojë diçka tani?”.

Pra BBC nuke shtron çështjen e ekzistencës së minoritetit maqedonas në Greqi, por shtron çështjen a do të ndryshojë Greqia qendrimin e saj mohues të deritanishëm për minoritetet. BBC citon historianin grek Leonidas Embiricos që vlerëson se numuri i maqedonasve sllavë, që jetojnë në rajonin grek të quajtur “Maqedoni” është mbi 100 mijë vetë.

Alarmi politik, publik dhe shtetëror grek erdhi për shumë arsye.

Së pari, sepse u komprometua në arenën ndërkombëtare bllofi zyrtar i mosekzistencës së minoriteteve në Greqi.

Së dyti, sepse është një realitet historik dhe kontemporan, që Greqia duhet ta përballojë dhe ta pranojë dhe të sillet si një shtet vërtet europian dhe demokratik.

Është e kuptueshme se pas një politike të stazhionuar zyrtare dhe kombëtare të mosnjohjes dhe të represionit e të asimilimit të minoriteteve të huaja në Greqi është e vështirë të merret kthesa dhe të dalë përpara botës si një demokraci me hije të zeza. Ndaj siç shkruante “Protothema” në 25 shkurt, “raportii BBC shpërtheu një seri të reaksioneve serioze politike në Greqi”.

Raporti e vendosi qeverinë e kryeministrit Aleksis Cipras në një pozitë të vështirë përballë opozitës dhe qarqeve nacionaliste greke, por edhe përballë opinionit publik ndërkombëtar. Një zyrtar i lartë i qeverisë i deklaroi agjencisë greke të lajmeve “ANA” se raporti ka pikëpamje të shtrembëruar dhe të gabuar dhe njoftoi se qeveria greke po planifikon t’i dërgojë një letër BBC me qëllim që të përgënjeshtrojë pretendimet.

Partia kryesore e opozitës “Demokracia e Re”, akuzoi qeverinë se me Marrëveshjen e Prespës ka hapur ‘kutinë e Pandorës’ për kërkesa dhe pretendime antihistorike ndaj Greqisë. Ambasadori grek në Londër në 25 shkurt i dërgoi një letër proteste BBC, duke i shkruar se çështja e minoritetit maqedonas në Greqi nuk ekziston, formula e njohur qeveritare greke edhe për çeshtjen çame.

Përtej përdorimit dhe keqpërdorimit politik dhe elektoral të ditës, çështja e minoritetit maqedonas në Greqi përbën një të vërtetë dhe një realitet, para të cilit nuk mundet më Athina zyrtare të mbyllë sytë. BBC ka takuar dhe folur me shumë njerëz konkretë, që afishojnë përkatësinë etnike dhe linguistike maqedonase. Ndër të intervistuarit është një jurist i vjetër, që deklaron se gjuha e tij e nënës është maqedonishtja.

Sipas raportit, në vitin 1936 diktatori grek Metaksa ndaloi gjuhën maqedonase dhe detyroi maqedonisht-folësit të ndryshojnë emrat e tyre në emra grekë. Deri në vitin 1951 ata janë regjistruar si sllavisht-folës. Por represioni dhe asimilimi bënë të tyren.

Realiteti dhe koha kërkojnë që Athina të rishikojë kursin e saj antidemokratik dhe antihistorik të mosnjohjes së minoriteteve. Greqia është përpjekur me të gjitha instrumentet e detyrimit që ta mbajë të mbyllur thesin e minoriteteve. Por tani në shekullin e demokracisë dhe të integrimeve europiane, në shekullin e globalizmit dhe të teknologjisë moderne të informacionit, të internetit e të rrjeteve sociale me shtrirje ndërkombëtare, thesi i minoriteteve ka filluar të çahet dhe nuk ngjitet dot më.

Para 10 vitesh, në 18 shkurt të vitit 2009, në Asamblenë e Përgjithme të OKB, është shërndarë një raport i OKB, i hartuar nga ekspertja e pavarur ndërkombëtare e çeshtjeve të minoriteteve, juristja amerikane Gay McDougall, ku i bëhet thirrje Greqisë të njohë minoritetin turk dhe maqedonas dhe “të përqendrohet në mbrojtjen e të drejtës për vetë-identifikim, për lirinë e shprehjes dhe lirinë e shoqatave për ato komunitete”. Athina e neglizhoi raportin e OKB, por rrota e historisë lëviz përpara.

Greqia ka realisht disa minoritete. Kemi një minoritet turk në Greqi dhe kjo ishte një temë e bisedimeve midis presidentit turk Erdogan dhe kryeministrit grek Cipras, gjatë vizitës së këtij të fundit në fillim të shkurtit në Turqi. Kemi një minoritet maqedonas, që ndodhet në Greqi dhe i cili po lëviz prej kohësh fizikisht që të kërkojë të drejtat e tij njerëzore, gjuhësore dhe kulturore. Herët a vonë, është një çështje, që nuk do të mund të shmanget në bisedimet zyrtare midis dy shteteve.

Portali grek “in.gr” në 5 dhjetor 2018, pra gjashtë muaj pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Prespës, shkruante se kryeministri i Maqedonisë sëVeriut, Zoran Zaev, në konferencë shtypi u kishte deklaruar gazetarëve: “Ju flisni për maqedonasit në Greqi. Le të pyesim veten çfarë kemi bërë për ta në 27 vitet e fundit. Zgjidhja e këtij problemi, që kemi pasur për 27 vjet, ishte një barrë për shpatullat tona. Tani kemi shansin që fëmijët tanë në Greqi të mësojnë gjuhën maqedonase. Deri tani ka qenë një tabu”.

Pra kryeministri maqedonas evidenton se marrëveshja e Prespës sjell një element të ri trajtimi në çështjen e minoritetit maqedonas në Greqi. Në fakt kjo kërkesë e Shkupit është në përputhje me normat ndërkombëtare dhe me të drejtën e minoritetit maqedonas në Greqi, që në një të ardhme do të duhet të pranohet në dosjen e marrrëdhënieve midis dy shteteve për problemet e pazgjidhura midis tyre.

Marrëveshja e Prespës krijoi një raport të ri midis dy shteteve fqinjë dhe hoqi pengesën e madhe për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në NATO dhe në BE. Është një zhvillim pozitiv, që normalisht duhet të ndikojë edhe në kapërcimin e paragjykimeve të vjetra dhe të mentaliteteve të ngurosura nacionaliste, që kanë karakterizuar Athinën në qëndrimet mohuese ndaj minoriteteve. Anëtarësimi i Maqedonisë së Veriut në NATO dhe në BE do të bëjë që ky problem të shtrohet akoma më me force në marrëdhëniet midis dy shteteve.

Dëshmia e re ndërkombëtare e realitetit të minoritetit maqedonas është në vazhdën e procesit të ndërkombëtarizimit të çeshtjes së minoriteteve në Greqi, proces, që ka nisur prej disa kohësh. Të gjithëve u kujtohet, (me përjashtim të diplomacisë shqiptare), akti i madh historik i Komisionit Europian, kur Komisioneri i lartë i BE për zgjerimin, Johannes Hahn, në shtator të vitit 2016 afishoi në parlamentin europian qendrimin e Komisionit Europian për ekzistencën e çështjes çame në marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Është një minoritet shqiptar në Greqi, i cili në periudhën midis dy luftrave botërore, është pranuar zyrtarisht nga qeveritë e Greqisë. Është një minoritet shqiptar, të cilin Greqia zyrtarisht e ka pranuar në Lidhjen e Kombeve. Është vërtetë antihistorike, që presidenti i Greqisë sot, Prokopis Pavlopoulos, e ka shpallur devizë personale fushatën e urrejtjes së tij ndaj minoritetit çam në Greqi.

Në një deklaratë në datën 24 shkurt në ceremoninë e përvjetorit të 106 të pushtimit të Konicës shqiptare nga forcat greke, (ngjarje që në mediat e mjera shqiptare u quajt “ditë e çlirimit” të Konicës), presidenti grek  kërcënoi Shqipërinë se nuk do ta lejojë të hyjë në zonën europiane se “nuk ka hedhur tej ato kërkesa të pakonceptueshme të gjoja të drejtave të çamëve kriminelë, bashkëpunëtorë të nazistëve”.

Pas represionit të jashtëzakonshëm të qeverive greke ndaj popullsisë çame në Greqi, është e kuptueshme se Athina do të këmbëngulë që të mos hapet dosja e çeshtjes çame. Tragjizmi në rastin e minoritetit çam në Greqi është se Shqipëria nuk arriti dot asnjëherë të ngrihej as në nivelin e Shkupit në përpjekjet për njohjen statusit të minoritetit çam në Greqi dhe për realizimin e të drejtave të tij të humbura.

Sepse është vërtet skandaloze që në vitin 2017 Tirana pranoi që qeveria greke të mos lejonte përfshirjen e çështjes çame në të ashtuquajturën paketë të çështjeve të pazgjidhura në bisedimet midis Shqipërisë dhe Greqisë. Nuk duhet harruar se ky qëndrim i papranueshëm ishte në kundërshtim me vetë programin zyrtar të qeverisë socialiste, të miratuar në Kuvend në shtator të vitit 2013, ku afishohet çështja çame si çështje politike e dosjes së bisedimeve midis dy vendeve.

Historia vonon, por nuk harron për të nxjerrë nga dheu të vërtetat e groposura. Edhe në marrëdhëniet ndërkombëtare ka diçka të ngjashme me arkeologjinë. Të varrosura në dekada e shekuj, dalin në dritë artefaktet e pamohueshme, që dëshmojnë nevojën e koregjimeve dhe të rivendosjes së historisë dhe të së drejtës. Kështu po ndodh e do të ndodhë edhe me çeshtjen e minoriteteve në Greqi. Don apo nuk don, Greqia po përballet me çeshtjen e minoritetit turk, maqedonas, shqiptar, etj.

Është pozitive që çështja e minoritetit maqedonas në Greqi u bë temë dite e politikës dhe e publikut atje. Thesi i minoriteteve po çahet nga historia dhe procesi i njohjes së botës së qytetëruar me të vërtetat e brendshme të shoqërisë së sotme greke po zhvillohet. Do të ishte në të mirë të vetë Greqisë pajtimi me këto realitete dhe zbatimi i normave dhe standarteve demokratike për minoritetet, që përmbajnë konventat europiane dhe që përbëjnë një nga bazat e BE, ku Greqia është anëtare./gazeta dita/