RADIOCORRIERE, 1934/ALEKSANDËR MOISIU SIPAS GAZETARIT ITALIAN ENZO FERRIERI

Aurenc Bebja*, Francë – … Maj 2022

“Radiocorriere” ka botuar, në prill të 1934, në faqen n°29, shkrimin e gazetarit italian Enzo Ferrieri për Aleksandër Moisiun, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

Intervistat

Në mesnatë pas teatrit, unë dhe një regjisor i famshëm pimë një filxhan çokollatë puro në një tryezë te Savini (restorant i famshëm në Milano). Ngremë sytë dhe pikërisht përballë nesh, Aleksandër Moisiu, me një zonjushë bionde, fillon darkën e tij pas shfaqjes. Moisiu ka tonin e përulur dhe të zgjuar të një njeriu të vogël, i gatshëm për të kapur një krah (fletë) pule dhe misterin e Faustit ose Henri IV me të njëjtin kujdes. Ai çohet për të arritur kutinë e cigareve në një xhep të pardesysë së tij. Është i lehtë dhe fluturon sikur hapi i kërcimit të Hamletit do të fillonte.

Miku im regjisor, i cili i gjykon burrat nga mënyra se si lëvizin, më bën të vëzhgoj thjeshtësinë ekstreme të gjesteve të tij dhe më jep një mësim gestologjie. “Ja një njeri që reciton me gjuhën e jetës, që është bërë i thjeshtë me meditime të gjata. Shikoni se si gjithçka është e saktë dhe e matur…”. Dy metra larg tij një zotëri piktoresk, i cili ka si shoqërues një tip kurioz me mjekër të mprehtë, mban një thikë e pirun me një dhunë pompoze. “Ky duhet të jetë patjetër një aktor – më thotë mjeshtri i gjesteve – por një aktor i ri”. “Aktor po, dhe shumë i shquar : një aktor jugor (meridional).” Unë mbështes jugun, i cili në mendjen time do të donte ta bënte gjestikulacionin e bollshëm legjitim dhe shprehës.

“Ju gaboheni miku im. Nëse ky zotëri do të ishte një aktor i madh, një artist i vërtetë, pikërisht sepse është jugor, nuk do të hante me ato gjeste të teatrit. Këtu kemi të bëjmë me një njeri që mbart në jetë të gjitha qëndrimet false të skenës. Çdo gjest, zotëria im i dashur, ka kuptimin e tij. Shikoni atje ndërsa Moisiu i ofron zonjushës një pije. “Das ist recht”. Kjo është e drejtë. Thuhet kështu. Kam katër ditë që flas italisht. Shihni këto gjeste të tjera. Kjo nuk është e drejtë. Një gjest i vogël zgjidh një situatë. Më kujtohet një skenë ku duhej treguar se një infermiere që prek me dorë ballin e ethshëm të një ushtari, ka një butësi (ndjenjë) të fshehur për pacientin e saj. Provoi dhe riprovoi, nuk e arrinte kurrë rezultatin e nevojshëm. Kjo ishte shumë e guximshme dhe e papërshtatshme, kjo ishte pa shprehje. Gjithçka u zgjidh kur infermierja në vend që ta prekte ballin e pacientit me pjesën e pasme të dorës, e preku atë me pëllëmbën. Pëllëmba e dorës është një tregues i lidhjes, butësisë, intimitetit. Do të puthësh dorën e një zonje. Provoni të puthni pëllëmbën e saj.” Kjo puna e dorës më intereson : i bëj thirrje mikut tim të vazhdojë. Vini re se aktorët e filmave nuk dinë se ku të shikojnë. Problem shumë kompleks. Publiku e ndjek gjithmonë vështrimin e aktorit. Nëse aktori ul sytë, i gjithë publiku shkon të kërkojë diçka nën këmbët e tij. Në vend të kësaj, vështrimi i aktorit duhet të ndjekë gjithmonë një objekt të saktë dhe pa ambiguitet.

Çdo gjest i tij, çdo lëvizje e tij duhet të përbëjë një tablo; jo në kuptimin estetik dhe dekorativ, por në kuptimin njerëzor dhe jetësor. Asgjë nuk duhet të bëhet në mënyrë të rastësishme; në jetë nuk bëni asgjë rastësisht. Edhe gjestet më të thjeshta dhe më të zakonshme janë rezultat i traditave dhe zakoneve. E njëjta gjë në skenë. Me ndryshimin që në skenë çdo gjest duhet të shprehë me thjeshtësinë më të madhe, një gjendje të nevojshme për qëllimin e veprës. Gjestet e tepruara dhe pa diskrecion duken më spontanet, por janë më të padobishmet dhe më të rremet, pasi nuk shprehin gjë tjetër veç synimit për të shprehur diçka, e cila ende nuk është zotëruar plotësisht.

Të ashtuquajturit aktorë instinktivë, që rrotullojnë krahët në ajër, janë më pak të natyrshëm; edhe nëse në jetë janë mësuar të lëvizin në hapësirë. I natyrshëm është gjesti i paramenduar që shpreh me lehtësi atë që do të thotë. “Shikoni atë çift atje që hanë rizoto alla Milanese dhe duket se po flasin me një zjarr (amsh) të tillë; unë nuk e di se çfarë i thonë njëri-tjetrit. Por është e sigurt që gruaja duhet të ketë të drejtë; sepse shikon drejt burrit. Kalorësi (Kavalieri) ndjek rizoton në lugë, ndihet i dobët, sigurisht që e ka gabim”. Ajo në fakt ishte një grua e bukur, e cila i hodhi dy sy smerald shoqëruesit të saj. Kur të jepen dy sy të ngjashëm, mendova, gjestologjia ime më mëson se kemi gjithmonë të drejtë. Edhe unë do të ndiqja rizoton në lugë…

ENZO FERRIERI