1000 vjet perandori, Bizanti kundër të gjithëve
Një mijë vjet për një perandori janë një arritje madhështore.
Shumë perandori të tjera janë shembur shumë më shpejt, duke mos mundur të përballojnë sfidat e brendshme dhe të jashtme. Luftërat civile, intrigat e brendshme dhe pushtimet nga jashtë kanë rezultuar fatale për shumë prej tyre.
Por Perandoria Bizantine, që zgjati për më shumë se një mijëvjeçar, i përballoi të gjitha këto sfida. E megjithëse kufijtë e saj u ngushtuan gradualisht, duke e kthyer në një qytet-shtet në shekujt e fundit. Kostandinopoja qëndroi si fortesë e pamposhtur, deri kur ra përballë këmbënguljes së një sulltani të madh: Mehmetit II, i cili kishte ëndërruar ta pushtonte këtë qytet që në fëmijëri.
FUQIA NGA LINDJA
Sekreti i mbijetesës së gjatë të Perandorisë Bizantine qëndron në aftësinë e saj për të qëndruar e fortë në momente krizash të mëdha. Shekulli V ishte një moment kritik për të. Ndërsa Perandoria Romake e Perëndimit po shembej nën peshën e pushtimeve barbare dhe konflikteve të brendshme, Bizanti, i udhëhequr nga perandorë të vendosur dhe të pamëshirshëm, qëndroi i pathyer.
Në Perëndim, perandoria u shndërrua në një mozaik mbretërish romano-barbare, ndërsa në Lindje, organizimi i fortë dhe strukturat shtetërore qëndruan të pacënuara. Ishte kjo qëndresë që i dha mundësinë Perandorisë Bizantine të jetonte edhe për shumë shekuj të tjerë.
VALA SLLAVE
Shekulli VI shënoi një periudhë të rilindjes për Bizantin, falë përpjekjeve të perandorit Justinian. Ai synoi rikthimin e lavdisë së Perandorisë Romake duke rimarrë territoret që dikur i përkisnin Romës. Justiniani arriti të rimerrte Afrikën nga vandalët, Italinë dhe Dalmacinë nga ostrogotët, si dhe të ndalonte përparimet persiane në kufijtë lindorë. Por këto fitore ishin jetëshkurtra.
Territoret e rikthyera, si Italia, ishin shumë larg qendrës së pushtetit të Bizantit dhe shpejt ranë nën pushtimin e longobardëve. Në të njëjtën kohë, në veri, Bizanti nuk mundi të përballonte valën e madhe sllave, e cila ndryshoi përgjithmonë përbërjen etnike të Ballkanit. Avarët dhe persianët gjithashtu kërcënuan direkt Kostandinopojën. Në shekullin VII, edhe pse perandori Herakli shënoi fitore të mëdha kundër persianëve, një valë e re pushtimesh, ajo arabe, goditi fuqishëm Bizantin, duke i marrë territore kyçe si Egjipti dhe Siria.
RREZIKU RUS
Në shekullin IX, Perandoria Bizantine përballej me kërcënime të reja nga veriu. Principatat ruse të Kievit dhe Novgorodit, të udhëhequra nga Vikingët, fillimisht ishin armiq të egër, por më pas u shndërruan në aleatë të paqëndrueshëm. Historitë e kohës tregojnë sesi princi Oleg i Kievit kërcënoi Kostandinopojën duke transportuar anijet e tij mbi rrota për të shmangur pengesat e vendosura në Bosfor.
Ky episod është një shembull i presionit të vazhdueshëm që Bizanti përjetonte nga fqinjët e tij veriorë. Në të njëjtën kohë, bullgarët, të udhëhequr nga liderë si Krum, shndërruan konfliktin me Bizantin në një luftë të gjatë dhe brutale. Legjenda thotë se Krum përdori kafkën e perandorit Nikifor I si kupë për verë, një simbol i triumfit të tij mbi perandorinë.
PËRÇAJ DHE SUNDO
Një nga strategjitë më të suksesshme të Perandorisë Bizantine ishte përdorimi i diplomacisë për të përçarë armiqtë e vet. Bizanti shpesh bënte aleanca të zgjuara, duke i vënë fiset dhe popujt kundër njëri-tjetrit, në mënyrë që asnjë të mos bëhej aq i fuqishëm sa të përbënte një kërcënim serioz.
Vetëm bullgarët, për një kohë të gjatë, arritën të krijonin një shtet të qëndrueshëm dhe të fuqishëm. Por edhe ata u mposhtën përfundimisht nga perandori Basil II, i njohur si “Vrasësi i Bullgarëve,” pas fitores së tij të madhe ku verboi 15,000 ushtarë të zënë rob, duke i kthyer tek cari i tyre në grupe prej 100 vetash, të udhëhequr nga një ushtar me një sy.
RILINDJA DHE RËNIA
Në shekujt X dhe XI, Perandoria Bizantine përjetoi një periudhë të rilindjes nën sundimin e perandorëve si Nikifor II Foka dhe Joan Zimiskes. Ata arritën të rimarrin kontrollin mbi Anatolinë dhe të stabilizojnë kufijtë e perandorisë. Por këto fitore u shoqëruan me sfida të reja. Në Lindje, turqit Selxhukë filluan të pushtojnë territoret aziatike të Bizantit, ndërsa në Perëndim, normanët kërcënuan territoret italiane të perandorisë. Beteja e Manzikertit në vitin 1071 shënoi një pikë kthese tragjike, duke çuar në humbjen e territoreve kyçe në Anadoll. Kjo humbje e dobësoi aq shumë perandorinë sa që Bizanti kërkoi ndihmë nga fuqitë perëndimore, duke sjellë Kryqëzatat.
KRYQËZATAT DHE PASOJAT
Edhe pse fillimisht u mendua se Kryqëzatat do të ndihmonin Perandorinë Bizantine, ato përfundimisht i dhanë një goditje fatale. Kryqëzata e Katërt, e udhëhequr nga venecianët, kishte si objektiv pushtimin e Kostandinopojës. Për më shumë se 50 vjet, qyteti ishte nën kontrollin e latinëve, ndërsa perandorët bizantinë u detyruan të sundonin nga ekzili në territore të ndara si Nikea dhe Trebizondi.
SHPRESË E SHKURTËR NGA MONGOLËT
Në shekujt e fundit të saj, Perandoria Bizantine u shndërrua në një fuqi rajonale e rrethuar nga shtete të reja të fuqishme si Serbia, Hungaria dhe Bullgaria e Dytë. Kostandinopoja, e dobësuar dhe pa një flotë detare të fortë, u kthye në haraç paguese e turqve osmanë. Vetëm ndërhyrjet e mongolëve dhe më vonë të Tamerlanit vonuan rënien përfundimtare të qytetit. Në vitin 1453, sulltani Mehmet II realizoi ëndrrën e tij dhe pushtoi Kostandinopojën, duke shënuar fundin e një epoke. / bota.al