Dokumenti 1955/ Skënder Dumja: I varrosën për së gjalli në kanal në Vloçisht, i pashë me sytë e mi…

Disa nga shokët që ishin shumë të sëmurë për punë aktualisht varroseshin të gjallë në kanal, midis këtyre ishin Prifti Josif Mihali, Kryetari i Kishës unite (katolike) në Korçë, N/Koloneli Sulejman Vuçiterni, një hoxhë i quajtur Qazim Melçani, n/Kolonel Tefik Hoxha, Riza Qako, Jaçe Zleusha, Luigj Luli, Ali Elezi dhe të tjerë…

Në një raport të Qeverisë Amerikanë të vitit 1955 dërguar në OKB, mbi punën e detyrueshme në Shqipëri dhe kushtet e tmerrshme në kampet burgje të asaj periudhe, jepen veç të tjerash edhe shumë dëshmi të forta të njerëzve që kishin mundur të arratiseshin nga këto kampe dhe kishin mundur të dilnin jashtë Shqipërisë. Ndër ta ishte edhe Skënder Dumja i cituar në këtë raport si më poshtë:

“Midis dekllarimeve të kategoris parë reth Kolonive penale është ajo e dhënë nga Skënder Dumja, i cili kaloj pesë vjet në këto kampe para ikjes së tij për Greqi në Prill 1951. Simbas Dumes (2) deri n’atë datë kishte 10 burgje politike në Shqipëri në të cilat nja 10.000 njerëz jetonin në Konditat më tmeronjëse. Torturat e tyre dhe trajtimi çnjerëzor ishin përshkruar si të pa-besushme. Vetë Dumja shërbeu në dy kolonitë penale: në “Kampin e Vdekjes” të katundit Vloçisht afër Korçës, ku nga 1.200 persona, kryesisht njerës të ligjit, doktorë, studentë, ish oficera të naltë, ish nënpunës, klerikë katolikë e Myslimanë dhe tregëtarë, dhe në kampin e Bedenit në Kavajë. Të burgosurit në kampin e parë punonin në projektin e reklamuar të Maliqit, ndërsa ata të tjerët punonin kanalin kullues Peqin-Kavajë. Në “Kampin e vdekjes” në Vloçisht të burgosurit zgjoheshin n’ora 3,30 dhe fillonin punën në Kanal n’ora 6,00, këtheheshin në kamp n’ora 8 pas dite. Disa nga shokët që ishin shumë të sëmurë për punë aktualisht varoseshin të gjallë në kanal, midis këtyre ishin Prifti Josif Mihali, Kryetari i Kishës unite (katolike) në Korçë, N/Koloneli Sulejman Vuçiterni, një hoxhë i quajtur Qazim Melçani, n/Kolonel Tefik Hoxha, Riza Qako, Jaçe Zleusha, Luigj Luli, Ali Elezi dhe të tjerë. Për arsye të një thyerje rregulli, një student u lidh nga roja i burgut në një kollonë dhe u la aty për 72 orë…”

Burimi: AQSH, F.14, d.176, v.1955