Odise Kote: IKJA E CICERONIT

 Tregim

Ciceroni i muzeut betohej se e pa në ëndërr rrëmbimin e legjendës. U tremb, u ligështua, ndjeu dhimbje të piktë, të hidhur, si çarje thike në brinjë. Nuk ishte natë kërthizë dimri, e errët, ku si në një jerm udhën e heqin xhindet. Ishte përkundër natë e ndriçuar, me cërga të mëdha drite dhe herë pas here binte shi i bardhë që binte dallgë-dallgë. Kur iu shfaq pamja, që atkohë ra si vetëtimë, vrushullima e vërvitjes e rrëmbeu dhe e hodhi hopa në këmbë, pranë qelqeve, në dritaret e mëdha të kthinës. Prej andej ai dëgjoi ato britma që e bëjnë agun e sapo dalë nga shpërgëjtë copë e thërrime. Ç‘të ishin vallë? Me sytë që i xixëronin, ajo krijesë e frikësuar në palcë, dalloi qartë avuj fryme si fjolla gri që sikur nga qielli binin me hobe. Kaq e paqartë ishte gjithcka, sa në fishkëllimën kuturu të tij, ngjante sikur ishte derdhur gjithë pikëllimi i botës. Dyshoi që diçka duhej të kishte ndodhur, ndoshta ishin grabitur eksponatet e muzeut. Sende intime, një këmishë e bardhë, varëse dhe një kryq i punuar në serm plot me smeralde jeshilë, objekte të princeshës së legjendës që gjëndeshin në krahun e majtë të sallës. Me hapa të lehtë, të vegjël, në qetësi si ajo e amshimit, mbërriti atje, tek eksponatet dhe, kur i pa në vend të palëvizura, sikur i vuri fre një shkulmi tjetër që me siguri do t’ia kishte carë më dysh gjoksin e ngushtë. I lehtësuar disi, me brengë në skaj të një dyshimi, ai vështroi shiun e bardhë ikanak, si prej fijesh pambuku që nderej mbi kreshtat e bredhave tutje nëpër qiej. Duke gëlltitur mëngjesin e hidhur pelin, doli nga portat e mëdha të kështjellës e zbriti përposh tek shkëmbi i madh, streha e shpëtimit dhe murimit. Vetëm ai mund të dallonte pagabueshëm nëse princesha e legjendës ishte brenda apo e kishin rrëmbyer, nëse gjiri i saj mëkonte ende, madje syri i ciceronit a dic thellë tij, ndjente edhe nëse ajo e kishte thyer betimin dhe kishte dalë prej shkëmbit apo gjithçka ishte paranojë a thagmë e zakonshme thashethemesh. Kohë më parë, pandehma të rrejshme kishin qarkulluar, pandehma me tundime ikjesh, hedhje sire nga dikush që shfaqej e nuk dallohej dot nga syri i njeriut të thjeshtë, deri dhe sikur…, sikur princesha ndjente nevojën për dashuri dhe dilte natën për të dëfryer në pyllin matanë kështjellës. Sikur kapërcente urën e Zerzebilit dhe hynte në pyllin e mështeknave e gështenjave, mbështjellë nga prozhmet e dritës e aromave dehëse që rrëzëllinin si diej të vegjël. Ky version bëhej disi i besueshëm, po të kihet parasysh trilli që u derdh si rrëshirë qysh në ngjizje të legjendës, kohë kur mëtonjësit a ndoshta gjarpërinjtë e lajmit të rremë nxituan të zhbënin thurjen e legjendës, duke thënë kinse nëpër kafene e foltore se princesha nuk u hodh nga bedenat bashkë me foshnjën në gji për t’i shpëtuar turkut Hasan pasha me ushtri, por ndëshkimit për një dashuri të fshehtë. Kjo flamë e shoqëroi legjendën për gati pesë shekuj e gjysëm, derisa Ciceroni i muzeut, duroi sa duroi, pastaj vendosi përfundimisht të jetojë, të gdhihet e ngryset si rojë në një kthinë brenda kështjellës, në krahun e majtë, sipër shkëmbit, fare afër bedenës nga ku ishte hedhur princesha në rininë e saj. A ishte ai? – i vetoi ndërmend, teksa u përpoq të rikrijonte fytyrën e rrëmbyesit që iu shfaq papritur në ëndërr. Ishte e para herë që prej marrjes së detyrës që trupi i imët i dridhej si purtekë thane, dhe kjo nuk kishte të bënte aspak me frikën. Nuk e kuptonte pse zoti e kish shënjuar që vetëm atij t’ia besonte rrëngën e vet. Doemos, – iu betua vetvetes, dersa më pyeti: Edhe sa shekuj do ta lini të murrosur? E paska pasur një plan. Një plan djallëzor rrëmbimi. Në mos gabofsha, ajo fytyrë më është shfaqur herë si vizitor mongol e herë si nordik, sikur me këtë përcaktim donte të përfshinte në dyshim dy skajet e botës. A ndoshta gaboj … se njeriu dhe gabon. Trubull i kujtohej se i huaji, mongol a nordik, fotografonte shkëmbin e murimit nga të gjithë cepat, në orë të ndryshme të ditës, në muaj e stinë të ndryshme, a thua se aty brenda copës të gurit të stërmadh fshihej enigma. I huaji vinte kohë pas kohe në qytet. Njëherë e pyeti, (pyetjen e tij e kujtonte hollësisht): A nuk u bë copë e thërrime princesha kur u hodh nga gjithë ajo lartësi?! Ç’paska qënë kjo histori?!

Ah, ja ku doli dhe një birbo mosbesues, shprazi zemërimin ciceroni duke i spjeguar të huajit krejt zejën e procesit të murimit, çarjen e shkëmbit mëdysh, pritjen në gji prej tij të princeshës dhe lënien e gjirit jashtë, për të mëkuar me qumësht kohët dhe këngët. Dhe kjo është kryer ehu, ehu, që kurrë njerëzimi ishte në shpella dhe s’mbahet mend, sepse ne kemi dëshiruar t’i japim fuqi jetëdhënëse gurit. Po, po gurit.

Ashtu? – kishte harkuar vetullat i huaji – A nuk është Ifigjena gruaja e parë e bërë fli për perënditë?

Ciceroni që e dinte mirë se ai ishte kinse flijim, zevëndësim i Ifigjenës, vajzēs me një kafshëz të pafajshme, nënqeshi, ndërsa buza i lëvizte lart e poshtë papushim. Tani erdhe në vahun tim, fërgëlloi ciceroni dhe sytë iu mbushën me ndriçim hënor. Ne jemi populli i lashtē sa vetē shkëmbi e guri i kësaj pjese të botës, popull që flasim ende një gjuhë aq të vjetër sa edhe ajo e etruskëve. Pas këtij spjegimi kapardisës, i huaji, mongol a nordik, diç mërmëriti më vete. Ajo mërmërimë nuk i pëlqeu ciceronit. I ngjau sikur i tha: Hajt pa do më shohësh!

Ciceroni i muzeut ishte burrë vjetran, i pamartuar, që me sa dukej për mëkat, do të ikte nga kjo botëi i virgjër, kryeneç dhe i pafaj. Në të vërtetë detyra e tij ishte të ruante sendet dhe objektet e eksponateve të muzeut nga grabitja, filmimet e paautorizuara dhe manipulimet. Por ai nuk mjaftohej me kaq. E kishte kapërcyer detyrën, ishte shtyrë thellë në shpirtërim, në përkushtim e bindje dhe e konsideronte veten si një truprojë mbrojtëse e princeshës. Në fakt të vetë legjendës. Jetonte jetën e të gjallit me princeshën e legjendës. Fjalët që përhapeshin rreth saj, historitë false, thumbimet kinse të vizitorëve të huaj, vecanërisht të fqinjëve, variantet simotra për princesha të tjera që gjasme kishin bërë të njëjtën gjë me pushtuesin, apo konstatimet e llojit që kjo princeshë s’është gjë tjetër vec një imitim i keq i asaj apo tjetrës princeshe të huaj, e turpëronin, tërbonin dhe xhindosnin ciceronin plak të muzeut. Nuk është gjë e lehtë të ruash një legjendë, nderin e saj, nuk dihej nëse ankohej a mburrej herë pas here ai. Deri atë mesnatë, kur iu shfaq në ëndërr fytyra e trubullt, e paformë e rrëmbyesit. Cicëroni zbriti poshtë rrëpirës, zhguallit të ashpër, në tokën gri e zall, gjithë popola, për të folur si burri me burrin, me shkëmbin. Me shkëmbin e murimit, shenjën e pazbërthyer mirë, papirusin pagan, ku prej më shumë se pesë shekujsh gjallonte legjenda. Flladi brisk i pragagut ia shponte keqas mushkëritë e dobësuara, cipëholla, të mbushura me brenga e trishtime që pluskonin me vërtik, por ciceroni ishte i palëkundur në vendimin e tij. Do ta dorëzonte, do ta linte gjithë frikën e tij mu në shkëmb, për të mos i dhënë shkas rrëmbyesit tinzar që diku, kushedi në ç’hangar kishte parkuar charterin e tij gati për ikje. Hapi krahët, e mbështolli dhe mbështeti ngadalë kokën në faqen e lëmuar të gurit dhe, kur dëgjoi të rrahura zemre brenda tij, mbylli sytë. Bashkë me dorëzimin e detyrës kishte lënë dhe shpirtin në dorën e princeshës së legjendës. Shiu i bardhë binte prej qiellit fije-fije…