Fritz RADOVANI: In Memoriam, At Pjetër MESHKALLA
KANGA E ARISTOTELIT
Filozofia nuk ndahët nga jeta, as arësyeja nuk ndahet nga natyra.
Zhénia e filozofit thellohet e etshme ndër misteret e jetës, me fuqinë e mendjes mishnon në vehte të Vërtetën dhe të Mirën, që natyra i mban në gji. Até të Vërtete dhe até të Mirë, që çdo njeri i ndien në shpirt, por që vetëm zhéniu di të na zgjojë e të na e bajë të vetëdishme. Por kur zhénia e filozofit, në vrullin e spekullimeve të mistereve të natyrës dhe të ligjëve të saj, prek tèk e paarritshmja, atëherë ai ndien gjithë Madhninë e Universit dhe, vogëlinë e tij të pamasë, por nuk epet…
Ku mbaron filozofia, fillon poezia.
Zhéniu me fletët e intuicionit e të sentimentit zhytet në Dritën e “të mëdhajave psehe”. Në këte Dritë, ajo nuk sheh ma, ajo ushqehet me shkelqimin e së Vërtetës e të së Mirës dhe i këndon Gjithësisë dhe Hartuesit të saj.
Nga metafizika e thatë shpërthen Lirika si burim i gjallë.
VERSIONI I DYTË
Në mes të dy skâjeve ekstreme:
Materia e parë,
abstraksion absolut,
pa formë qénësore
pa akt, as çka, as çfarë, as sa,
dhe, Ent Suprem,
akt i pastër
i parë,
qendron Natyra:
Krejt nji botë në lëvizje,
me shkallë hjerarkike,
ku, kénja e ultë pushon
në gji të kénjes ma të naltë.
Natyra kërkon shkakun e kénjes së vet,
kërkon principin e jetës
që, i jep gjallëni Gjithësisë;
kërkon qellimin e sendëve,
shumën e proçeseve rilindëse,
kushtin inherent të rritjes,
dhe, të përsosmënisë së parreshtun.
Natyra kërkon Dritën
që, të çon té Shkaku i Parë:
I pashkaktuem
imaterial,
Universal
infinit,
etérn!..
që, të çon té Kénja e Parë;
që, asht ajo vetë Kénja dhe Kénsia,
ajo vétë Mendje e Mendim.
Mendim pa fillim,
pa mbarim,
pa ndryshim;
Mendim vetë-krijues, në Amëshim,
Mendim jashtë-veprues, në kohësim;
“Mendimi i mendimit”,
mendimi i tashit etérn!
Pa’ té asht veç hiçi;
nëpër té, Gjithësia,
pa té, asgja nuk qëndron!
E ndien Natyra théllë
tërheqjën drejt Hartuesit,
Bota përshkohët e etëshme, e dashunueme për Té!
Diçka Hyjnore
lëvizë anëmbanë
në Univers:
Lëvizë mbrendia kénsore e sendeve,
që, burimin
ték Ai e ka e, tek Ai priret.
Këtu, thehët copë-copë;
nën peshën e Orakullit të Natyrës,
nën peshën e të mëdhajave “Pséhe”
pena e Zhéniut;
gjuha e Zhénisë
belbëzon…
nuk shpreh dot çka shijon…
Vetëm, mbi-Natyra
me zanin e Revelacionit e të Mistikës
mund të na bijë,
nji “Fjalë të Ré”!..
BB, Shkodër, 1982.
Shenim FR: Versioni i Parë asht shkrue nga Autori në Burgun Burrel.
Melbourne, 9 Nandor 2021.