SHQIPTARJA E PARË NË BOTË ME DOKTORATURË NË FILOZOFI

KASTRIOT ALIAJ

Megjithse jemi një komb i vogël, me një etnogjenezë shumë të lashtë, mbrojmë dhe trashëgojmë vlera të mëdha historike.Këtë përcaktim nuk e kemi bërë ne, por studiues, historian, akademikë, politolog të huaj, që kanë ndricuar sadopak errësirën e shekujve, mbi të cilën kanë ecur të parët tanë. E në këtë rrugë të lashtë historike, nuk kanë munguar figurat e mëdha si Aleksandri i Madh, Pirro i Epirit, Skënderbeu e deri tek rilindasit,që bënë aq shumë për krijimin e shtetit shqiptar.Këto figura kanë rrafshuar kufijtë kohorë, dekada e shekuj, që me veprat e tyre janë gdhëndur në muret e historisë. Ata sot janë bërë të gjithkohshëm, duke kapërcyer kufijtë kohorë dhe  me vlerat e tyre, kanë mbritur deri në ditët e sotme. Ndër këto figura është edhe emri i Elena Lukrecia Peshkopia, e para grua shqiptare në botë, që ka mbrojtur doktoraturën në filozofi me tezat e saj për Aristotelin. Në shek.e 17 kur ajo jetoj, pati privilegjin të cilësohet si gruaja më e ditur në Evropë. Në disa emisjone të kënaleve televizive italiane, është folur me superlativa për të, duke e motivuar si pjesë e historisë kulturore të tyre,pa i shkuar deri në fund të dhënave për figurën e saj. Pa folur asnjëherë për orgjinën e saj si shqiptare, të cilën e vërteton shkolla e shqiptarëve “Santa Maria San Gallo në Venecia”apo ( Scuola di Santa Maria e di San Gallo degli albanesi). Kjo shkollë ku mësoj Elena Lukrecia Peshkopia, është themeluar nga fisnikët e edukuar shqiptarë, që më 22 Tetor 1442, ku për rreth 200 vjet vazhdojë të funksionojë për arsimimin e shqiptarëve deri në fund të shek.XVIII. Kjo shkollë që frekuentohej nga djem dhe vajza së bashku, financohej nga taksat që paguanin vetë shqiptarët. Godina e shkollës ishte dizenjuar nga shqiptari Viktor Karapici, artist i njohur gjatë Rilindjes Evropiane, i cili ndoqi ndërtimin e saj si dhe u kujdes për dekorin e fasadave.Veprat e karapicit i kaluan kufijtë e Italisë,sepse ato janë gjetur në galerinë e Venecias, Milanos, Francës ( Luvër). Vienë si dhe në Londër. Si pasojë e pushtimit osman, shumë shqiptarë emigruan, duke u vendosur në Italinë e jugut në Sicili, Kalabri, Napoli, e deri në Venecia. Prezenca e tyre ndihet edhe sot, nga që në vitet e mëvonëshme ata u shpërndanë në të gjithë Italinë. Në se i takon sot pasardhësit e tyre,ata të flasin edhe për historinë e lezvizjes dhe kontributet e tyre si pjesë e diasporës.Por figurën e Elenës e bëjnë të madhërishme, statujat e gjetura në universitetin e Padovës, një ndër më të njohurit dhe më të vjetrit në Evropë. Ky universitet dëshmon për vlerat dhe arritjet në jetën e saj.Por emri i Elenës i kaloj edhe ujrat e Atlantikut, ku portretii i saj gjëndet në dritaren e qelqit 7 m e lartë, në bibliotekën “Frederik Ferris Thomson” në Nju Jork të SHBA. Elena ishte një grua e talentuar edhe në muzikë, por ajo vazhdoj studimet në filozofi dhe astronomi. Këto studime e nxitën atë,që t’i vihet mbrojtjes se teorive të saj të doktoraturës. Kështu ajo më 25 Qershor të vitit 1678, mbrojti doktoraturën me veprën e Aristotelit, para profesorëve të filozofisë, logjikës, mjekësisë dhe teologjisë. Për aftësitë intelektuale si një grua e përmasave të mëdha shkencore, ajo u bë lektore e matematikës në universitetin e Padovës. Në këtë qytet ku gjënden gjurmët e saj, ajo qëndroj deri në fund të jetës së saj të shkurtër. Sëmundja e tuberkulozit bëri që ajo të ndahet nga jeta, në kulmin e veprimtarisë së saj shkencore në moshën 38 vjecare. Ajo prehet në kishën e Shën Lukës, ku edhe flitet për figurën e saj të nderuar. Emri dhe vepra e saj hyn në plejadën e figurave të njohura të historisë sonë, pavarësisht se punuan jashtë atdheut të tyre. Këto figura si ajo e Elenës dhe shumë të tjerëve, mbeten një shëmbull për të gjithë brezat, jo vetëm për njohjen e tyre, por për t’i përjetësuar në historinë e kombit tonë.