Astrit Lulushi: Bërthama
Në vitin 1904, Ernest Rutherford sugjeroi se radioaktiviteti siguron një burim energjie të mjaftueshme për të shpjeguar ekzistencën e Diellit për miliona vitet e nevojshme për evolucionin e ngadaltë biologjik në Tokë të propozuar nga biologë si Charles Darwin. Deri atëherë njerëzit argumentonin për një Tokë shumë më të re, bazuar në pamjaftueshmërinë e burimeve të njohura të energjisë.
Rutherford donte të kuptonte se nga përbëheshin atomet.
Ai kishte një ide të çmendur: të gjuante grimca të vogla të quajtura rreze alfa në një fletë të hollë ari dhe të shihte se çfarë do të ndodhte.
Ai priste që shumica e rrezeve alfa do të kalonin drejt e përmes arit, sepse mendonte se atomet ishin kryesisht hapësirë boshe.
Por u befasua kur zbuloi se disa prej rrezeve alfa u kthyen drejt tij.
Ai tha se ishte njësoj si të gjuaje një top në një copë letre dhe ta ktheje atë te vetja.
Kjo do të thoshte se atomet kishin diçka të fortë dhe të dendur në qendër, diçka që mund të devijonte rrezet alfa.
Ai e quajti këtë gjë bërthamë dhe kuptoi se aty ishte përqendruar pjesa më e madhe e masës dhe ngarkesës pozitive të atomit.
Eksperimenti i Rutherford ishte një zbulim i madh në fizikë dhe ndryshoi mënyrën se si ne e kuptojmë materien.
Ai zbuloi bërthamën duke qenë kurioz, krijues dhe trim.
Zbulimet e Ernest Rutherford për natyrën e atomeve i dhanë formë shkencës moderne dhe i hapën rrugën fizikës bërthamore. Albert Ajnshtajni e quajti atë një “Njuton të dytë” i cili “kishte zhbiruar në vetë materien e Zotit”.
I lindur në 1871 në Zelandën e re, Rutherford thoshte se shpikja e tij u përmirësua nga sfidat me të cilat u përball duke punuar në fermën e prindërve të tij: “Nuk kishim para, kështu që duhet të mendonim”.
Ai u bë i njohur për aftësinë e tij për të bërë kërcime imagjinative dhe për eksperimente për t’i testuar ato.
Në vitin1907 Rutherford zbuloi se atomet e rënda kanë një tendencë për t’u zbërthyer në atome më të lehta. Kjo arritje paralajmëroi teknikat moderne të datimit me karbon dhe i dha Rutherford çmimin Nobel në Kimi në vitin 1908.
Në vitin 1909, Rutherford zbuloi se atomi përbëhej nga një bërthamë e vogël dhe e dendur e rrethuar nga elektrone të ngarkuar në mënyrë të kundërt – një model që ende përbën bazën e teorisë atomike.
Në 1917 Rutherford bëri zbulimin ndoshta më të famshëm. Ndërsa bombardonte atomet e lehta me rreze alfa, ai vuri re protone dalëse të energjisë ishin më të mëdha se grimcat alfa hyrëse. Ai konkludoi saktë se bombardimi kishte shndërruar atomet e azotit në atome oksigjeni. Ai kishte ‘ndarë’ me sukses atomin, duke siguruar famën e tij të qëndrueshme shkencore.
Në atë që do të ishte udhëtimi i tij i fundit në Zelandën e Re në vitin 1925, Rutherford mbajti leksione në salla të mbushura anembanë vendit. Thirrja e tij për mbështetjen e qeverisë për arsimin dhe kërkimin shkencor ndihmoi në krijimin e Departamentit të Kërkimeve Shkencore dhe Industriale vitin e ardhshëm.
Vdiq në vitin 1937 dhe u varris në Londër, krahas Darvinit dhe Njutonit. Ndërtesat dhe rrugët në një sërë vendesh mbajnë emrin e tij dhe imazhi i tij është shfaqur në pulla përkujtimore. Nga viti 1992, imazhi i tij është në kartëmonedhën 100 dollarë të Zelandës së Re. Elementi kimik – rutherfordium – është emëruar për nder të tij.
Please follow and like us: